Page 56 - มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม๒๕๕๒

48 มรดกภูมิปัญญาทางวั ฒนธรรม
หมอลำเป็นศิลปะการขับร้องเพลงพื้นบ้านและการ
แสดงพื ้นบ้านของภาคตะวันออกเฉี ยงเหนือ มีความหมาย
๒ อย่ าง อย่างแรก หมายถึง ผู ้เชี่ ยวชาญในการขับลำนำ
หรือการขับร้อง โดยการท่องจำจากกลอนลำหรือบทกลอน
ที่มีผู้ ประพันธ์ขึ ้นเป็นภาษาถิ่นอีสาน อย่างที่สอง หมายถึง
ศิลปะการแสดงพื้นเมือง หรือมหรสพอย่างหนึ่งของชาวอีสาน
การเปล่งเสียงขับร้องก็ได้
หมอลำกำเนิดขึ ้นครั้งแรกเมื่อใดไม่มี หลั กฐานแน่ชัด
เพราะไม่มีการบันทึกไว้เป็นลายลักษณ์อักษร แต่สันนิษฐาน
ว่ าอาจเกิ ดจากการสวดอ้ อนวอน ความเชื่ อเร ื่องผีฟ้ า
ผี แถน และผี บรรพบุรุ ษตามความเชื่ อดั้ งเดิ ม หรื อเกิด
จากธรรมเนียมการอ่านหนังสือผู ก (วรรณกรรมพื ้นบ้านที่มี
การจารลงในใบลาน) และการเทศน์ลำหนั งสือผู กของ
พระสงฆ์ หร ื อเกิ ดจากการเกี ้ยวพาราสี ของหนุ่มสาว
เนื่องในโอกาสต่างๆ
หมอลำแบ่ งเป็น ๒ ประเภท คือ หมอลำที่ แสดง
เพื่อความบันเทิง เช่น หมอลำพื้น หมอลำกลอน หมอลำเรื่อง
หมอลำเพลิน ซึ่งแต่ละอย่างก็จะมีลักษณะแตกต่างกั น และ
หมอลำที่ แสดงในพิธี กรรมได้แก่ หมอลำผีฟ้า เป็ นการลำ
ที่มีจุดประสงค์ ๒ อย่าง คือ รักษาคนป่วย และพยากรณ์
ดินฟ้าอากาศ
หมอลำพื ้น เป็นการลำแบบเล่าเรื่ องหรือนิทาน หรือ
คำสอนเกี่ ยวกับพระพุทธศาสนา มี ลักษณะแสดงเป็นการ
ลำเดี่ยวหรือลำคนเดียว ส่วนใหญ่เป็นหมอลำผู้ชายโดยมีแคน
เป็นเครื่องดนตรีประกอบ เรื่องที่นำมาเล่าต้องเป็นเรื่องที่มา
จากวรรณกรรม เช่น เรื่องการะเกด สินไช นิทานชาดก ฯลฯ
ในการลำผู ้ ลำใช้ผ้าขาวม้ าเป็ นอุ ปกรณ์ประกอบในการ
แสดงท่ าทาง เป็นพระเอก นางเอก หรื อเป็นนั กรบตาม
เนื้อเรื่อง
หมอลำพื้น
หมอลำพื ้ นมี บทบาทสร้ างความบั นเทิ งให้ แก่ คน
ในชุ มชนและกล่อมเกลาสังคม บั นทึกคำสอน ปรัชญาของ
ชุมชนอี สานที่สืบทอดต่ อๆ กันมา ในปั จจุ บันหมอลำพื ้น
กำลั งจะสู ญหายไปจากแผ่นด ิ นอ ี สาน เน ื่ องจากขาด
ผู ้สืบทอด อีกประการหนึ่งผู ้ที่จะเป็นหมอลำพื ้นได้ดีจะต้อง
ใช้ระยะเวลาในการปลู กฝังและบ่มเพาะ เพื่อให้สามารถจดจำ
เนื ้ อเรื่องต่างๆ ได้เป็ นอย่างดี รวมทั้ งต้องสามารถตี บท
ตั วละครต่างๆ ได้ด้วย การลำจึงจะมีรสชาติชวนติดตาม
ตั วอย่ างหมอลำพื ้ นที่โดดเด่ นเป็นที่ ประจั กษ์ใน
ปัจจุบัน เช่น หมอลำทองมาก จันทะลือ ศิลปินแห่งชาติ