Page 52 - มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม๒๕๕๒

44 มรดกภูมิปัญญาทางวั ฒนธรรม
วงสะล้ อ ซอ ปิน เป็นชื่อเรี ยกวงดนตรีพื ้นบ้านของ
จังหวั ดน่ าน ประกอบด้วยเครื่องดนตรี คื อ สะล้อ และ
ปิ น (ซึง) ส่ วนซอนั้นเป็ นวิธี การขับร้องลั กษณะหนึ่งของ
วัฒนธรรมล้านนา ซึ่ งมีเอกลักษณ์เฉพาะ
สะล้อ เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสี ทำให้เกิดเสียง
ด้วยการสี มีสาย ๒ สาย คันชักของสะล้อเป็ นคันชักอิสระ
ใช้สีด้านนอกเหมือนซอสามสายของวั ฒนธรรมดนตรีไทย
ภาคกลาง สะล้ อของน่ านมี ๒ ลักษณะ คื อ สะล้อกลม
และสะล้อก๊ อบ สะล้อกลมเป็นเครื่ องดนตรี ดั้ งเดิมเหมือน
สะล้อสองสายของเชี ยงใหม่ แต่ มี ลั กษณะเฉพาะที่เป็ น
ภูมิปัญญาของชาวน่าน พิ จารณาได้จากการจัดตำแหน่ง
ลูกบิด การตัดหน้ากะลามะพร้าว การขึงสายสะล้อ เป็นต้น
ส่วนสะล้อก๊อบ เป็นสะล้อที่มีนมหรือหย่อง คันหนึ่งมีจำนวน
๙ นมบ้ าง ๑๑ นมบ้ าง การที่สะล้ อมี นมหร ื อหย่ องนี้
ช่วยให้การเล่นเครื่องดนตรีชนิดนี ้คล่องตัวมาก โดยเฉพาะ
เด็กๆ ที่ต้องการฝึกเล่นเครื่องดนตรีชนิดนี้
ปิน หรือซึง เป็นเครื่องดนตรีประเภทดีดของล้านนา
ที่เป็นที่รู้จักโดยทั่ วไป เป็นเครื่ องดีดสายคู่ โดยแบ่งออกเป็น
สายคู่บนและสายคู่ ล่าง รวมทั ้งสิ้นสี่สาย มี ๓ ขนาด คือ
ขนาดเล็ ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ่ ซึ่งให้เสี ยงทุ ้ ม
เหมาะกับการบรรเลงประกอบการขับซอ
การซอ ชาวน่านมีศิลปะการขับซอที่เป็ นเอกลักษณ์
เฉพาะตัว ซอเมืองน่านได้รับการกล่าวขานว่ามีความไพเราะ
ดังมีคำกล่าวว่า คนน่านพู ดเร็วซอช้า เชียงใหม่พูดช้าซอเร็ว
การขั บซอของน่านมี ทำนองที่เป็ นแบบฉบับควรค่าต่อการ
รักษา เรียนรู้ และสืบทอดต่อไปอย่างยิ่ง เช่น ทำนองดาด
เมืองน่าน หรือทำนองล่ องน่าน ซึ่ งมีความเก่าแก่ สืบทอดกัน
มาตั ้งแต่สมัยเมืองน่านยังตั ้งอยู่ที่เมืองปัว นอกจากนี ้ก็ยังมี
บทเพลงเก่ าแก่ดั ้ งเดิ มสื บทอดต่อกั นมาอี กจำนวนมาก
วงสะล้อ ซอ ปิน
แม้ว่ าบางเพลงอาจมีชื่อเรี ยกตรงกับเพลงของท้องถิ่ นอื่นๆ
ในด ิ นแดนล ้ านนาก็ ตาม แต่เพลงของน่ านก็ม ี ทำนอง
เฉพาะของตนเอง เช่น เพลงกล่อมนางนอน แม่หม้ายก้อม
แม่ หม้ายเครือ ตีนตุ๊ม ตีนแหบ เพลงลับแลงหรือเพลงลั บแล
เพลงปั ่นฝ้าย ซึ่งเป็นทำนองที่ให้อรรถรสที่ไพเราะอย่างมาก
วงสะล้อ ซอ ปิน จึงเป็นวงดนตรีที่ มีคุณค่าโดยตรง
ทั้งต่อชาวน่าน ชาวล้านนา และชาวไทยทั้งประเทศ ดนตรี
ของชาวน่านจึ งมี ความโดดเด่ นเฉพาะตัวที่ ควรแก่ความ
ภาคภูมิใจ เพราะกว่าจะถึงยุคสมัยนี้ บรรพบุ รุษของชาวน่าน
ได้สร้ างสรรค์ ปรุงแต่ง พั ฒนา และสืบทอดติ ดต่อกั นมา
ชาวน่านได้นำดนตรีเข้าไปสอดแทรกในประเพณีหลายอย่าง
จนเป็ นส่วนหนึ่ งของกิจกรรมประเพณีที่ ได้รับการยอมรั บ
และถือปฏิบัติต่อเนื่องกันมาจนถึงปัจจุบัน
ตั วอย่ างของศ ิลป ิ นท ี่ ม ีความสามารถโดดเด่ น
เป็ นที่ ประจั กษ์ของวงสะล้อ ซอ ปิ น เช่ น พ่ อไชยลังกา
เครื อเสน พ่ อหนานเมืองดี เทพสิ ทธิ์ พ่อคำผาย นุปิ ง
ศิลปินแห่งชาติ ฯลฯ