Page 48 - มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม๒๕๕๒

40 มรดกภูมิปัญญาทางวั ฒนธรรม
๒. การร้อง โนราแต่ละตัวจะต้องอวดลีลาการร้อง
ขับบทกลอนในลักษณะต่ างๆ เช่ น เสียงไพเราะดังชัดเจน
จังหวะการร้องขับถูกต้องเร้าใจ มีปฏิภาณในการคิดกลอน
รวดเร็ว ได้เนื้ อหาดี สัมผัสดี มีความสามารถในการร้ อง
โต้ตอบ แก้คำอย่างฉั บพลันและคมคาย เป็นต้น
๓. การทำบท เป็ นการอวดความสามารถในการ
ตี ความหมายของบทร้องเป็นท่ารำ ให้ คำร้องและท่ารำ
สั มพันธ์กั น ต้องตีท่าให้พิสดารหลากหลายและครบถ้วน
ตามคำร้องทุกถ้อยคำ ต้องขับบทร้องและตีท่ารำให้ประสม
กลมกลื นกั บจังหวะและลีลาของดนตรี อย่างเหมาะเหม็ง
การทำบทจึงเป็นศิลปะสุดยอดของโนรา
๔. การรำเฉพาะอย่าง นอกจากโนราแต่ ละคน
จะต้ องมีความสามารถในการรำ การร้ อง และการทำบท
ดั งกล่าวแล้ว ยังต้ องฝึกการรำเฉพาะอย่ างให้ เกิดความ
ชำนาญเป็นพิเศษด้วย ซึ่งการรำเฉพาะอย่างนี้ อาจใช้แสดง
เฉพาะโอกาส เช่น รำในพิธีไหว้ครู ในพิธีแต่งพอกผูกผ้าใหญ่
บางอย่ างใช้รำเฉพาะเมื่ อมีการประชันโรง บางอย่ างใช้
ในโอกาสรำลงครู หรือโรงครู หรือในการรำแก้บน เป็นต้ น
ตั วอย่างการรำเฉพาะอย่าง เช่น รำบทครูสอน รำเพลงทับ
เพลงโทน รำเพลงปี ่ รำขอเทริด รำคล้องหงส์
๕. การเล่นเป็ นเรื่อง โดยปกติโนราไม่เน้นการเล่น
เป็นเรื่อง แต่ถ้ามีเวลาแสดงมากพอ อาจมีการเล่นเป็นเรื่อง
ให้ดูเพื่อความสนุกสนาน โดยเลือกเรื่องที่รู้ดีกันแล้วบางตอน
มาแสดง ไม่เน้ นการแต่ งตัวตามเรื่องแต่ จะเน้นการตลก
และการขับบทกลอนแบบโนราให้ได้เนื้อหาตามท้องเรื่อง
การแสดงโนราที่เป็ นงานบันเทิงทั่วๆ ไป แต่ ละครั้ง
แต่ละคณะจะมีลำดับการแสดงที่เป็นขนบนิยม โดยเริ่มจาก
ตั้งเครื่ อง (ประโคมดนตรีเพื่ อขอที่ขอทาง เมื่ อเข้า
โรงแสดงเรี ยบร้อยแล้ ว) โหมโรง กาศครู หรือเชิญครู
(ขับร้องบทไหว้ครู กล่าวถึ งประวัติความเป็ นมาของโนรา
สดุดีต้น (หมายถึง ครูต้น ผู้ให้กำเนิดโนรา คือ นางนวล สำลี
ขุนศรีศรัทธา ตามตำนานโนรา) และผู้มีพระคุณทั ้งปวง)
ปล่อยตัวนางรำออกรำ (อาจมีผู้แสดงจำนวน ๒-๕
คน) ซึ่งมีขั้นตอน คือ เกี้ยวม่าน หรือขับหน้าม่าน เป็นการ
ขับร้องบทกลอนอยู่ในม่านกั้นโดยไม่ให้เห็นตัว/ออกร่ายรำ
แสดงความชำนาญและความสามารถในเชิ งรำเฉพาะตัว/
นั่งพนั ก ว่าบทร่ายแตระ แล้วทำบท (ร้องบทและตีท่ารำ
ตามบทนั ้ นๆ) / ว่ ากลอน เป็ นการแสดงความสามารถ
เชิ งบทกลอน (ไม่เน้นการรำ) ถ้ าว่ากลอนที่ แต่งไว้ก่ อน
เรี ยกว่า “ว่าคำพรั ด” ถ้าเป็นผู ้มีปฏิ ภาณมักว่ ากลอนสด
เรียกว่ า “ว่ามุดโต” และรำอวดมืออีกครั้งแล้วเข้าโรง
ออกพราน คือ ออกตั วตลก เป็นผู ้มี ความสำคัญ
ในการสร้างบรรยากาศให้ครึกครื้น
ออกตั วนายโรง หรื อโนราใหญ่ นายโรงจะอวด
ท่ารำและการขั บบทกลอนเป็นพิ เศษให้สมแก่ ฐานะที่ เป็น
นายโรง ในกรณี ที่ เป็ นการแสดงประชั นโรง โนราใหญ่
จะทำพิ ธี เฆี่ยนพราย และเหยี ยบลู กนาว เพื่ อเป็นการ
ตั ดไม้ข่มนามคู่ต่ อสู้ และเป็นกำลั งใจแก่ผู้ร่วมคณะของตน
ออกพรานอีกครั้ง เพื่อบอกว่าต่อไปจะเล่นเป็ นเรื่อง
และจะเล่นเรื่องอะไร จากนั ้นจึงเล่นเป็นเรื่อง
ปัจจุบันการแสดงโนรายังคงมีการแสดงทั ้ง ๒ รูปแบบ
ทั้งเพื่อความบันเทิงและการรำในพิธีกรรม คุณค่าของโนรา
นอกจากเครื่องแต่ งกายและท่ารำที่ มีความเป็นเอกลักษณ์
เฉพาะแล้ว โนรายั งทำหน้าที่เป็ น “สื่อ” เผยแพร่ ให้ข้อมูล
ข่าวสารต่ างๆ ให้ ประชาชนได้รั บทราบอย่างทั่วถึ ง และ
เข้ าถึงชาวบ้านได้ ง่าย โนราจึงเป็ นศิลปะการแสดงของ
ชาวภาคใต ้ ท ี่ ยั งคงครองความน ิ ยมท่ ามกลางกระแส
การเปลี่ ยนแปลงในโลกปัจจุ บันได้ดีตามสมควร ตัวอย่ าง
โนราที่ โดดเด่น เช่ น คณะครื้ นน้อย ดาวรุ่ ง จั งหวัดตรั ง
และคณะโนราน้อม โบราณศิลป์ จังหวั ดพัทลุ ง คณะละไม
ศรีรักษา จังหวัดสงขลา