Page 70 - dcp7

59
เพลงบอก
เรียบเรียงโดย วาที ทรัพย์สิ น
เพลงบอก เป็นศิลปะเพลงร้องพื้นบ้ านภาคใต้ประเภทหนึ่งที่มีความโดดเด่ นด้านทำ �นองร้อง และการด้นเนื้อหา
สาระให้สอดคล้องกับวิ ถีชีวิ ตของผู้คนในสั งคมและวัฒนธรรม ใช้ร้องกั นในงานประเพณี งานเทศกาลต่ างๆ เช่น
งานสงกรานต์ งานบุญ งานที่ชาวบ้านจัดขึ้น และยังมี การร้องเพลงบอกในงานฌาปนกิ จศพด้วย จังหวัดที่นิยมเล่น
เพลงบอก เช่น จังหวัดสงขลา จังหวัดพัทลุง จังหวัดนครศรีธรรมราช จังหวัดสุราษฎร์ธานี
การร้องเพลงบอก เรียกในภาษาถิ่นว่า “ทอก” การทอกหรือร้ องเป็นการขับกลอนของเพลงบอก การทอกมี
แม่เพลง ๑ คน ทำ �หน้าที่ในการร้องบทกลอนเป็นภาษาไทยถิ่ นใต้ มีลูกคู่ ทำ�หน้าที่ร้องรับ ๒-๓ คน ดนตรีมี ฉิ่งเพียง
ชิ้นเดียวที่ทำ�หน้ าที่ในการกำ�กับจังหวะให้กับแม่เพลงและลูกคู่ แม่เพลงของเพลงบอกนี้มีความหมายถึงชายผู้ ทำ�หน้าที่
เป็นต้นเสียง เพื่อร้องด้นสาธยายความตามสถานการณ์หรือตามสาระของงานที่จัดขึ้น ในการร้องรับของลูกคู่ในวรรคแรก
รับต่อจากแม่เพลงว่า “เอ้ ว่ า เห” ถ้าแม่เพลงว่าซํ้าวรรคแรก ลูกคู่รับว่า “ทอย ฉ่า ฉ้า เหอ” เมื่อแม่เพลงทอก
ครบ ๔ วรรค ลูกคู่ จึงรับด้ วยการว่าซํ้ากลอนวรรคสุดท้ายก่อน ตามด้ วยว่ากลอนวรรคที่สามและกลอนวรรคสุดท้ าย
อีกรอบ จากนั้ นแม่เพลงจึงทอกหรือขับกลอนต่อไป ลูกคู่ก็รับแบบเดิมจนกระทั่งจบการทอกหรือขั บในแต่ละครั้ง
ในอดีตเพลงบอกทำ�หน้าที่ในการบอกข้อมูลข่าวสาร นำ�เนื้อหาของข่าวมาทอกเป็นบทกลอนของเพลงบอก เพื่อบอก
ให้คนในชุ มชนได้รั บรู้ แรกเริ่ มกล่ าวกันว่ าเพลงบอกทอกเกี่ยวกั บประเพณีสงกรานต์ ตั้ งแต่ประวัติ สงกรานต์ ที่
ท้าวกบิลพรหมท้าทายทั้งเทวดาและมนุษย์ว่าใครตอบปัญหา “คนหรือมนุษย์สามราศีคื ออะไร” ผู้ใดตอบได้ถูกต้ อง
ท้าวกบิลพรหมจะยอมตัดเศียร หากใครตอบไม่ได้จะตัดเศียรหรือหัวผู้รับคำ�ท้าทายนั้น ท้าวกบิลพรหมท้าไปทั่วเมื่อรู้ว่ า
ธรรมบาลกุมารเป็นหนุ่มน้ อยที่มีปัญญาที่ สุดในโลกเป็นผู้ ตอบได้เพราะได้ รู้ความจากการสนทนาของนกอินทรี ย์
ท้าวกบิลพรหมจึงตัดเศียรตามสัญญา เศียรของท้าวกบิลพรหมต้องตั้งบนพานให้ ธิดาทั้ง ๗ องค์ เวียนกันแห่ในแต่ละปี
นอกจากนี้ยังทำ�หน้าที่ในการเป็นสื่อประชาสัมพันธ์ เชิญชวนให้ คนมาร่วมทำ�บุญในงานวัด ทอกในการบวช งานสวด
งานแต่ง และงานตาย อีกทั้งประชาสัมพันธ์ข่าวทางราชการอื่นๆ เพราะสมั ยก่อนไม่มี สื่ออื่นใด
บางโอกาสมีการจัดประชันเพลงบอกเพื่อความสนุกสนานและสืบทอดมรดกศิลปะและวัฒนธรรมไว้ เพลงบอก
เป็นการใช้ปฏิภาณไหวพริบในการทอก เพราะเป็นการกล่าวกลอนสด เนื้อหาต้องเป็ นไปตามงานและสถานการณ์
สังคมในขณะนั้ น ดังนั้นแม่ เพลงจึงต้องเป็ นคนมีเชาวน์ไวไหวพริ บดี มี ความสามารถทางบทกลอนจึ งจะทอกหรือ
ขับเพลงบอกได้ดี และชวนฟัง เสียง และนํ้าเสี ยง ภาษา ทำ�นองของเพลงบอกมีความขลั งและหนักแน่น ทั้งนี้ เกิดจาก
ฉันทลักษณ์ที่กำ �หนดไว้ ยิ่งแม่เพลงเสียงดี เสียงใหญ่ และก้องด้วยแล้วจะยิ่งทำ�ให้เพลงบอกเป็นบทเพลงหรือบทร้อง
ที่ชวนฟังเป็นอย่างยิ่ง