Page 162 - dcp7

151
ลิเกทรงเครื่อง
เรียบเรียงโดย วันทนีย์ ม่วงบุญ
ลิเกทรงเครื่อง เป็นการแสดงพื้ นบ้านของภาคกลางเริ่มมีขึ้นใน
สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่ หัว ราวปี พ.ศ. ๒๔๕๐
โดยพระยาเพชรปาณี จัดแสดงขึ้นเป็นครั้งแรกที่โรง (หรือเรียกว่า วิก)
ใกล้ป้อมพระกาฬ ริมคลองโอ่งอ่างตรงข้ามวัดราชนัดดาราม
ลิเกทรงเครื่ อง เป็นการแสดงที่ผู้แสดงเจรจาร้องและรำ �แสดง
ท่าทางตามธรรมชาติ โดยมีวงปี่พาทย์บรรเลงประกอบการแสดง
ผู้แสดงแต่ งกายเลียนแบบเครื่ องทรงและเครื่ องราชอิสริยาภรณ์
กำ�มะลอ ตัวพระสวมปันจุเหร็ จยอด เสื้อเยี ยรบับ นุ่งผ้ายก สนับเพลา
สวมสังวาลย์ ติดอินทรธนู สายสะพายประดับโบว์ที่บ่าทั้งสอง สวมถุงเท้าขาว
ตัวนางสวมมงกุฎกษัตริย์ ใส่เสื้อแขนสั้นปักดิ้ น สวมสังวาลย์ ห่มสไบ ประดับโบว์ที่บ่าทั้งสอง สวมถุงเท้าขาว นุ่ งยก
จีบหน้านาง
การรำ�ที่ สำ�คัญในการแสดง ประกอบด้ วยการรำ�ออกตั วของผู้แสดงโดยรำ �ประกอบเพลงเชิด เพลงเสมอ
การรำ�หน้าเตียงซึ่งเป็นการรำ�ใช้บท หรือการตีบทประกอบการร้องเพลงไทยเดิมโดยเนื้อหามักเป็นการบรรยายแนะนำ�ตัว
หรือเล่าเรื่องราว การรำ �เข้าพระเข้านาง หรือการรำ�เกี้ยวเป็นการรำ�ระหว่างพระและนางซึ่งต้องใช้ทักษะทางการ
ร่ายรำ�สูง โดยที่ทั้งคู่ต้องรำ�และร้องให้สัมพันธ์กั น การรำ�ในเชิ งการต่อสู้ หรือรำ�กระบวนไม้รบ ผู้แสดงต้องใช้ทักษะสูง
ในการร่ายรำ�อาวุธ มีทั้งอาวุธสั้นและอาวุ ธยาวเช่น ดาบ กริช ทวน กระบอง ผู้แสดงต้องฝึกหัดการใช้ อาวุธให้คล่ อง
ตามเนื้อหาของเรื่องนั้นๆ นับเป็นวิชาการร่ายรำ�อั นสุดยอดแบบฉบั บหนึ่งของการแสดงลิเกทรงเครื่อง
นอกจากการรำ�แล้ว ผู้แสดงต้องมีกระแสเสียงการร้องการเจรจาที่ ชัดถ้อยชัดคำ� แม่นยำ�ในบท และรอบรู้ใน
เรื่องที่ แสดง ดังนั้น ผู้ แสดงลิเกจึงต้องมีทักษะทางการแสดงรอบด้านอย่างคล่องแคล่ ว แสดงได้ถึ งรสถึงอารมณ์
จนได้รับความชื่นชอบและเป็นขวัญใจของผู้ชมที่ เรียกติดปากกันว่า ขวัญใจแม่ยก
ลิเกทรงเครื่องจัดเป็นต้นแบบของการแสดงลิเกในยุ คต่อมา เนื่องจากกระบวนท่ ารำ� การร้ องเพลงไทยเดิม
และทางในการแสดงเป็นกรอบและแบบแผนที่ใช้ สำ�หรับการแสดงลิเก โดยเฉพาะเพลงรานิเกลิ งที่ครูดอกดิน เสือสง่า
เป็นผู้คิดขึ้น และใช้ ร้องเป็นอัตลักษณ์ของลิเกสืบต่อมา
แต่ปัจจุบัน กรอบในการแสดงลิเกทรงเครื่องได้เลือนหายไปตามกาลเวลา อันเนื่องมาจากวิธีการฝึกหัดกระบวน
ท่ารำ� การร้อง การด้นกลอนแบบโบราณ มั กไม่ได้รับความนิ ยมและวิถีทางการแสดงได้ปรับเปลี่ยนให้ เข้ากั บสมัยนิยม
เพื่อความอยู่รอดทางการแสดง เช่น การแต่งกายด้วยเครื่องเพชรคริสตั ลที่ดูแวววาว ซึ่งผู้ชมจะให้ความสนใจมากกว่า
เครื่องแต่งกายแบบโบราณหายาก และที่ สำ�คัญผู้แสดงลิ เกทรงเครื่องได้ก็มี จำ�นวนน้อยลง จึ งส่งผลให้หาชมลิ เก
ทรงเครื่องได้ยากในปัจจุบัน
ลิเกทรงเครื่อง ได้รับการขึ้ นทะเบียนเป็นมรดกภูมิ ปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุ ทธศักราช ๒๕๕๓
การแสดงลิเกทรงเครื่อง