Page 129 - dcp7

118
ฟ้อนโยคีถวายไฟ
เรียบเรียงโดย ประเมษฐ์ บุณยะชัย
ฟ้อนโยคีถวายไฟ เป็นกระบวนฟ้ อนชุดหนึ่ งที่เกิดขึ ้นจากดำ�ริของเจ้ าแก้วนวรัฐฯ เจ้ าผู้ครองนครเชียงใหม่
โดยมีแนวความคิดกระบวนท่ารำ �ที่ได้รับอิ ทธิพลการฟ้ อนของไทยใหญ่ (เงี้ยว) ซึ่งแยกมาจากฟ้อนม่านมุ้ยเชียงตา
ฟ้อนโยคีถวายไฟ กำ�เนิดขึ้นที่นครเชียงใหม่เมื่อราวพุทธศักราช ๒๔๖๓ คราวที่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์ เธอ เจ้าฟ้าบริพัตร-
สุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต เสด็จนครเชียงใหม่ ในการนี้ ทางการนครเชี ยงใหม่จึงจัดการรับเสด็จ มีการ
แสดงต่างๆ ถวายในงานเลี้ยงพระกระยาหารคํ่า ในคราวนั้นเจ้ าแก้วนวรัฐโปรดให้พ่อเลี้ยงน้อยสม (คำ �โสม) สมุทรนาวี
(อู่ส่านดู่) คหบดีชาวพม่า เป็นผู้จัดการติดต่อครูฟ้อนรำ�จากไทยใหญ่เข้ามาฝึ กสอนให้บุตรหลานในบ้านเพื่อออกแสดง
ในงานดังกล่าวและให้ชื่อชุ ดการแสดงว่า “ฟ้อนโยคี ถวายไฟ” เพราะท่ารำ �เลียนแบบท่ารำ �ฤษีดั ดตนของไทยใหญ่
เหตุที่เรียกว่าฟ้อนโยคีถวายไฟไม่มีบันทึกกล่าวไว้ แต่อาจวิเคราะห์จากการแต่งกายที่ใช้ สีขาวคล้ายโยคีบูชาไฟมาเรียก
ซึ่งผู้ที่ได้รับการฝึกหัดฟ้ อนชุดแรกนี้เป็นหญิงล้วนแต่ กลับมิได้ออกแสดง เนื่ องจากภรรยาของพ่อเลี้ยงสม ชื่อแม่เลี้ยง
บุญปั๋น สมุทรนาวี ไม่ยอมให้ หลานๆ ที่เป็นสาวออกแสดง จึงต้องเปลี่ ยนเป็นใช้ ผู้ชายแสดงแทนทั้งหมด
ในปีพุทธศั กราช ๒๔๗๕ โรงเรียนดาราวิทยาลัย เชี ยงใหม่ ได้จัดงานประจำ�ปีของโรงเรียน นางคำ�สวน วงศ์ธานี
และนางลำ�ดวน พุ ทธโกษา นักเรี ยนโรงเรียนดาราวิทยาลัยขณะนั้น ซึ่งเป็นน้องสาวของนางทวีลั กษณ์ สามะบุตร ผู้ ที่
ได้รับการฝึกหัดการฟ้อนจากไทยใหญ่ คราวรับเสด็ จสมเด็จฯ กรมพระนครสวรรค์ วรพินิต ได้ขอร้องให้นางทวีลักษณ์
ฝึกสอนการแสดงฟ้อนโยคีถวายไฟนำ�ออกแสดง ซึ่งในครั้งนั้นพระราชชายาเจ้าดารารัศมีได้เสด็จทอดพระเนตรด้วย
ต่อมาพระราชชายาฯ ได้โปรดให้นางทวีลักษณ์ สอนให้กับตัวละครของเจ้าแก้วนวรัฐและได้นำ�ออกแสดงต่ อมาอีก
หลายครั้ง
พุทธศักราช ๒๕๑๔ กรมศิลปากรได้ เปิดโรงเรียนนาฏศิ ลปส่วนภู มิภาคที่ จังหวัดเชียงใหม่ เป็นแห่งแรกและ
ได้เชิญนางสัมพันธ์ โชตนา เข้ามาทำ �การสอนนาฏศิลป์พื้นเมื องเหนือ และบรรจุฟ้อนโยคีถวายไฟเข้าไว้ในหลักสูตร
การเรียนการสอน โดยนางสมพั นธ์ โชตนา เป็นผู้ซึ่ งได้รับการถ่ายทอดจาก นางทวี ลักษณ์ สามะบุตร ขณะที่ เป็น
ตัวละครในคุ้มพระราชชายา นางสมพันธ์ โชตนา ซึ่งต่อมาได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขานาฏศิลป์พื้นเมือง
ได้ถ่ายทอดท่ารำ �โยคีถวายไฟให้กับครูอาจารย์ และนักเรียนของวิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่ จวบจนถึงแก่กรรม
ดนตรีที่ประกอบการฟ้ อนโยคีถวายไฟ ใช้วงดนตรีพื้ นเมืองหรือวงปี่พาทย์ มีเนื้อร้องสำ�เนียงไทย – พม่าดังนี้
๑. เมี้ยวด่อไบฉิ่นเลเลเลฉิ่น นะเมีย (ซํ้า)
๒. เหม่าเลโก เหม่ าเลโก เซามะ หย่า บา แง เลเลเลเลเลเลเลเลเล