Page 127 - dcp7

116
ฟ้ อนม่านมุ้ยเชียงตา
เรียบเรียงโดย ประเมษฐ์ บุณยะชัย
ฟ้อนม่ายมุ้ ยเชียงตา เป็นการฟ้อนแบบหนึ่ง มี ทั้งฟ้อนมื อเปล่า และฟ้อนโดยถือแพรยาวคนละผืน การฟ้ อน
เป็นการฟ้อนประกอบบทขั บร้อง และประกอบดนตรี เพลงม่านมุ้ยเชียงตาเป็นทำ�นองไทยภาคเหนือ สำ�เนียงเพลงพม่า
เครื่ องภาษาจำ�พวกเครื่ องหนั งมี ทั้งของไทยภาคกลางและมอญ-พม่าผสมกั น ส่ วนเนื้อร้องนั้นไทยเข้ าใจว่าเป็น
ภาษาพม่า แต่เมื่อนำ�ไปให้พม่าฟังก็ไม่สามารถฟังออกได้แต่ มีกระแสเสียงพม่าจึงอาจสันนิษฐานได้ ว่าเดิมคงเป็ นของ
ไทยแล้วตกไปอยู่ในพม่าแล้วไทยภาคเหนือรั บกลับมาอีกหน ถ้อยคำ�การขับร้องเพลงดนตรีจึงได้รับอิทธิ พลของไทย
แม้กระบวนท่ารำ�ก็ มีท่าของไทยปะปนเข้าไปมาก
ฟ้อนม่านมุ้ ยเชียงตานี้ พระราชชายาเจ้าดารารัศมี ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดฯ ให้
ปรับปรุงมาจากฟ้อนกำ�เป้อ หรือระบำ�ผีเสื้ อ โดยให้แต่ งกายแบบสตรีในพระราชสำ�นักของพม่า ทั้งปรับกระบวนรำ�
ให้งดงาม ใช้ผู้ฟ้อน ๑๖ คน โดยมีครู ฟ้อนในคุ้มเจ้าหลวง (เจ้าอิ นทวโรรสฯ) และคุ้มวัง(พระราชชายาฯ) ประกอบด้วย
หม่อมแส หม่อมพัน ณ เชี ยงใหม่ ครู หลง บุญจู หลง และเมื่อคุณครูลมุล ยมะคุปต์ ครูละครวั งสวนกุหลาบเป็ น
ผู้สอนขึ้นไปเป็นครูนาฏศิลป์ในคุ้ มเจ้าหลวง ได้นำ�เอาศิลปะการฟ้อนรำ�ของภาคกลางขึ้นไปปรับปรุง โดยมีครูสงัด ยมะคุปต์
สามีขึ้นไปสอนปี่ พาทย์ด้วย การฟ้อนม่านมุ้ยเชียงตา จึงมีความเป็นไทยและงดงามยิ่ งขึ้น พระราชชายาเจ้าดารารัศมี
ได้นำ�ทูลเกล้าแสดงถวายพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่ หัว และสมเด็จพระนางเจ้ารำ�ไพพรรณี เมื่อครั้งเสด็จ
เยือนมณฑลพายั พ เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๖๙ ภายหลังเมื่อสร้างโรงมหรสพหลวงศาลาเฉลิ มกรุง ทรงตระหนักในความ
งดงามของการแสดงชุดนี้ มี พระราชประสงค์ให้พระราชชายาฯ จัดการแสดงชุดนี้เนื่องในโอกาสเปิดโรงมหรสพหลวง
จึงให้เจ้าพระยาวรพงษ์พิ พัฒน์ (ม.ร.ว.เย็ น อิศรเสนา) ซึ่ งกำ�กั บกระทรวงวัง มีพระราชโทรเลขไปถึงพระราชชายาฯ
ทรงโทรเลขตอบกลับลงมาว่ า คุณครูลมุ ล และคุณครูสงัด ยมคุปต์ ได้ กลับลงมากรุงเทพฯแล้ ว ต่อมาครูทั้งสองท่าน
จึงได้ ถ่ายทอดท่ ารำ�เพลงและการขั บร้องให้ กับละครหลวงได้แสดงในโอกาสเปิดโรงมหรสพหลวงศาลาเฉลิ มกรุง
เมื่อวันที่ ๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ หนึ่งในผู้แสดงครั้ งแรกในกรุงเทพครั้งนั้น คือคุณครูจำ�เรียง พุธประดับ ศิลปินแห่งชาติ
สาขานาฏศิลป์ไทย (ละคร)
สถานภาพของฟ้อนม่านมุ้ ยเชียงตาในปั จจุบันมี โอกาสในการนำ�ออกแสดงน้อยมาก แต่ยังคงมีการอนุรักษ์
ถ่ายทอดไว้ในสถาบั นการศึกษา ในเครือของวิทยาลัยนาฏศิลป สถาบั นบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวั ฒนธรรม
โดยเฉพาะวิทยาลัยนาฏศิลปเชียงใหม่ และวิทยาลัยนาฏศิลปกรุงเทพ สำ�หรับเพลงม่านมุ้ยเชียงตายังมีบทบาทเป็น
เพลงขับกล่อมสำ�หรับวงปี่พาทย์มอญในพื้นที่ลุ่มนํ้าเจ้าพระยาที่คลี่คลายไปตามสถานการณ์ และมีการนำ�ท่วงทำ�นอง
และจังหวะดนตรีของม่านมุ้ยเชียงตา มาใช้ในการขับกล่อมในวงดนตรีพื้นเมื องล้านนาและวงดนตรีร่ วมสมัย
ฟ้อนม่านมุ้ยเชียงตา ได้รั บการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิ ปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุทธศักราช
๒๕๕๕