Page 45 - dcp6

34
นิทานศรี ธนญชัย
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ กัญญรัตน์ เวชชศาสตร์
นิทาน ศรี ธนญชัย เป็นวรรณกรรมพื้ นบ้านประเภทนิทานมุขตลก คนเจ้ าปัญญา (trickster tale) และเป็น
วรรณกรรมมุขปาฐะ มาก่อนที่จะมี การสร้างสรรค์ เป็ นวรรณกรรมลายลักษณ์ ในรูปแบบของร้อยกรองที่ แต่ งด้วย
คำ�ประพันธ์ประเภทกาพย์และกลอนเสภา และรูปแบบที่เป็นร้อยแก้ ว
นิทาน ศรี ธนญชัย มีมาแต่โบราณ ไม่ปรากฏหลักฐานเกี่ยวกับต้นกำ�เนิด สมัยที่แต่ ง และชื่อผู้ แต่ง วรรณกรรม
เรื่องนี้มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายมากที่สุดเรื่องหนึ่งในท้องถิ่นต่างๆ ของไทยตราบถึ งปัจจุบัน โดยภาคกลาง
และภาคใต้รู้จักกั นในชื่อ “ศรีธนญชัย” ส่ วนภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือรู้ จักกั นในชื่อ “เชี ยงเมี่ยง”
แม้นิทานศรีธนญชั ยจะมีหลายสำ�นวน แต่ก็มี ลักษณะร่วมกันในด้านโครงเรื่อง คือ เป็นเรื่องราวชีวิตของชายผู้ หนึ่งซึ่ง
ใช้ปฏิภาณไหวพริบเอาตัวรอดหรือแก้ ไขปัญหาต่ างๆ ให้ผ่านพ้นไปได้โดยลำ�ดับตั้ งแต่วัยเด็กจนสิ้นอายุขัย เหตุ การณ์
แต่ละตอนมี ลักษณะเป็นเรื่องสั้นๆ ซึ่งสามารถหยิบยกมาเล่าแยกกันได้
วรรณกรรมเรื่องนี้แสดงให้เห็นภูมิปัญญาและพลังทางปั ญญาในการสร้างสรรค์ อันกอปรด้วยศิลปะของการ
ถ่ายทอดเรื่องราวที่ทำ�ให้เกิดอารมณ์ขัน โดยแสดงความเจ้าปัญญาของตัวเอกในลักษณะที่คาดไม่ ถึงหรือพลิกความ
คาดหมายได้อย่างออกรส และแสดงพลังทางภาษาด้วยการนำ �เอาถ้อยคำ � สำ�นวนมาเล่นคำ� เล่ นความหมายได้ตาม
ความต้องการ ซึ่ งนอกจากจะใช้ความเถรตรงแล้วยั งใช้กลวิธีอื่นๆ อีก เช่น การใช้กลอุบาย การใช้จิตวิทยา และการ
หาเหตุผลโดยการเชื่ อมโยงสิ่งต่างๆ ที่ปกติ ไม่ค่อยมีใครนำ�มาสัมพันธ์กัน หรื อโดยการมองสิ่งหนึ่งสิ่งใดไปในทิศทางที่
ตรงกันข้ามกับคนอื่นมาแก้ไขปัญหาหรือเอาตัวรอดได้
เมื่อพิ นิจนิทาน ศรีธนญชัย อย่างลึกซึ้ง จะเห็นได้ว่าศิลปะการสร้างสรรค์ดังกล่าวทำ�ให้นิทาน ศรีธนญชัย มิได้มี
คุณค่าด้านการให้ความบันเทิงหรือสนุกสนานเพลิดเพลินเท่านั้น แต่ ยังมีคุณค่าที่ให้สาระด้านความคิดด้วย กล่าวคือ
ได้แฝงแนวคิดร่วมหรือแนวคิดที่ เป็นสากลของมนุษยชาติ คือเรื่ องความสำ�คั ญของการใช้ปัญญา ปฏิภาณไหวพริ บ
เรื่องความขัดแย้งกับบุคคลและความขัดแย้งกับค่ านิยมของสังคม และ เรื่อง “เสียหน้า” โดยได้นำ�สภาพแวดล้อม
สังคมและวัฒนธรรมไทย มาสอดแทรกไว้ในเนื้อหาได้ อย่างกลมกลืน นอกจากนี้ยังทำ�ให้ประจักษ์ถึงสัจธรรมเกี่ยวกับ
ความไม่เที่ยงที่ว่าไม่ มีผู้ใดจะครองความเป็นผู้ชนะได้ตลอดกาล และทำ�ให้ได้คิ ดว่าควรใช้ปัญญาไปในทางสร้างสรรค์
มิใช่ ทำ�ลาย