Page 172 - dcp6

Basic HTML Version

161
ปั
กขะทึ
นล้
านนา
เรี
ยบเรี
ยงโดย สนั่
น ธรรมธิ
ปั
กขะทึ
อ่
านว่
“ปั
กกะตึ
น”
(ปั
กขะ = ข้
าง หมายถึ
ง ข้
างขึ้
น ข้
างแรม, ทึ
น = ทิ
น หมายถึ
ง วั
น) คื
อปฏิ
ทิ
ซึ่
งมี
เอกลั
กษณ์
เฉพาะทั้
งระบบวั
น การนั
บเดื
อน และปี
สะท้
อนความเชื่
อและภู
มิ
ปั
ญญาของชาวล้
านนาที่
สื
บทอดมา
แต่
อดี
ระบบการนั
บวั
นของชาวล้
านนา มี
ระบบการนั
บอยู่
๓ ระบบ คื
อ นั
บตามจั
นทรคติ
คื
อเริ่
มนั
บข้
างขึ
นของ
ดวงจั
นทร์
คื
อ ขึ้
น ๑ ค่
า จนถึ
งแรม ๑๔ ค่
าหรื
อ ๑๕ นั
บแบบมอญ หรื
อที่
เรี
ยกว่
“วั
นเม็
ง”
คื
ออาทิ
ตย์
จั
นทร์
อั
งคาร
เสาร์
ซึ่
งบางครั้
ง ใช้
ตั
วเลขแทนคื
อ ๑-๗ และนั
บแบบหนไท เรี
ยกว่
า วั
นไท (อ่
าน วั
นไต) การนั
บแบบนี้
จะมี
ชื่
อแม่
วั
นำ
�หน้
าที่
เรี
ยก
“แม่
มื้
อ”
และมี
ชื่
อลู
กวั
นตามหลั
งควบคู่
กั
นไปที่
เรี
ยกว่
“ลู
กมื้
อ”
แม่
มื้
อ ๑๐ ชื่
อได้
แก่
กาบ ดั
บ รวาย
เมื
อง เปิ
ก กั
ด กด ร้
วง เต่
า ก่
า ส่
วน
ลู
กมื้
อ ๑๒ ชื่
อ ได้
แก่
ใจ้
เป้
า ยี
เหม้
า สี
ใส้
สะง้
า เม็
ด สั
น เร้
า เส็
ด ใค้
เมื่
อนั
บวั
นจะต้
องนั
บให้
ถู
กคู่
กั
น เช่
กาบใจ้
ดั
บเป้
า รวายยี
เป็
นต้
ระบบการนั
บเดื
อน นั
บเหมื
อนไทยภาคอื่
น แต่
นั
บเร็
วกว่
า ๒ เดื
อน
ระบบการนั
บปี
นั
บปี
นั
กษั
ตรเหมื
อนไทยภาคอื่
น แต่
มี
ชื่
อเฉพาะดั
งนี้
ใจ้
= ชวด
สะง้
า = มะมี
เป้
า = ฉลู
เม็
ด = มะแม
ยี่
= ขาล
สั
น = วอก
เหม้
า = เถาะ
เร้
า = ระกา
สี
= มะโรง
เส็
ด = จอ
ใส้
= ส็
ใก๊
= กุ