Page 71 - dcp5

62
ภาษามานิ (ซาไก)
เรียบเรียงโดย ชุมพล โพธิสาร
คำ�ว่ า “มานิ” แปลว่าคน คนทั่ วไปจะรู้จักในนาม เงาะป่าหรือซาไก อาศัยอยู่ในป่ าเทือกเขาบรรทัด ในเขต
จังหวัด ตรัง สตูลและพัทลุง มีประชากรโดยประมาณ ๓๐๐ คน นักวิชาการด้านโบราณคดีเชื่อว่า “มานิ” เป็นกลุ่ม
ชาติพันธุ์ดั้งเดิมที่ อาศัยอยู่ในพื้นที่เอเชียตะวันออกเฉี ยงใต้มากว่าหมื่นปี และยังคงดำ�รงอยู่กระทั่งปัจจุบัน โดยเฉพาะ
เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของมานิ ที่เรียกว่ าวัฒนธรรมแบบหาของป่า-ล่าสัตว์ โดยลักษณะทางวัฒนธรรมแบบนี้ เป็น
ลักษณะทางวัฒนธรรมที่เน้นปรับตัวให้อยู่ร่ วมกับระบบนิเวศวิทยาทางธรรมชาติ โดยใช้ความรู้ ภูมิปัญญาการดำ�รง
ชีวิตในป่า เช่น ความรู้ด้านการล่ าสัตว์ การทำ�กระบอกไม้ซางและลูกดอกอาบยาพิษ การรู้จักสรรพคุณต่างๆ ของพืช
ความรู้เรื่องนิสัยสั ญชาตญาณและธรรมชาติของสัตว์ประเภทต่างๆ รวมทั้งความรู้ภูมิปัญญาของป่า โลกทั ศน์ของการ
ใช้ชีวิ ตอยู่ในป่ า สิ่งเหล่านี้เป็นทั้งความรู้ภูมิปัญญาและทักษะในการดำ�รงชีวิ ต เป็นวัฒนธรรมที่ตกทอดมานับหมื่นปี
และเป็นกลุ่มวัฒนธรรมที่ปัจจุบันในประเทศไทยมีแค่กลุ่มมานิเท่านั้นที่ยังคงรูปแบบวัฒนธรรมแบบดั งกล่าวไว้ได้
ภาษามานิ เป็นภาษาในตระกูลออสโตรเอเชียติค สาขามอญ-เขมร กลุ่มย่ อยอัสเลียน ภาษาในกลุ่มย่อยเดี ยวกัน
ที่มีความใกล้เคียง ได้แก่ ภาษากันซิว ใน จังหวัดยะลาและภาษาจะฮาย ในจังหวัดนราธิ วาส ภาษามานิมีลักษณะของ
ภาษากลุ่มมอญ-เขมรที่ชัดเจน โดยมีพัญชนะต้น (๒๒ ตัว) พยัญชนะสะกด (๑๓ ตัว)โดยเฉพาะอย่างยิ่งการใช้ตัวสะกด
จ ญ ฮ และไม่มีเสี ยงวรรณยุกต์ ตัวอย่างคำ�ศัพท์ในภาษามานิ เช่น มะเลง = ป่ าทึบหรือป่าดงดิ บ, บาแอด = คำ�ที่มี
ความหมายในทางที่ดี อร่ อย ดี สวย, แมด = ตา, มอฮ = จมูก ตะกบ = หัวมันป่า ไวยากรณ์ภาษามานิโดยทั่วไปมีการ
เรียงคำ�ในลักษณะ ประธาน – กริยา - กรรม เช่นเดียวกับกลุ่มภาษามอญ-เขมรอื่นๆ เช่ นประโยคว่า นะ ฮาว ตะกบ
<แม่-กิน-หัวมันป่า> = แม่กินหัวมันป่า ประโยคปฏิเสธ เช่นประโยค อิง เอยบะ แดง ตะเอาะ <ฉัน-ไม่ -เห็น-เสือ>
= ฉัน ไม่(เคย)เห็นเสือ ภาษามานิมี ลักษณะทางภาษาที่มีเสี ยงพยัญชนะท้ายเป็นเสียงกักที่เส้ นเสียงเป็นจำ�นวนมาก
ในภาษามานิจะไม่มี คำ�ด่าหรือคำ �พูดหยาบคาย ไม่มี คำ�ที่แสดงถึงชนชั้นฐานะทางสังคม
เท่าที่มีการสำ�รวจข้อมูลประชากรมานิ พบว่าปัจจุบันมานิมีประชากรอยู่เพียง ๓๐๐ คนเท่านั้น พื้นที่ที่อยู่อาศั ย
ของมานิ อยู่ในเขตป่ าเทือกเขาบรรทัดในพื้นที่จังหวัดตรัง สตูลและพัทลุง แม้ว่ายังมีมานิจำ�นวนหนึ่งที่ยังดำ�รงชีวิตอยู่
ในป่ามีการติ ดต่อกับกลุ่มคนภายนอกน้อยและยังคงรักษาภาษาและวั ฒนธรรมของตนไว้ได้ แต่ก็มี มานิอี กหลายกลุ่มที่
ไม่สามารถดำ�รงชีวิตในป่าได้อี กต่อไปเนื่องจากสภาพพื้นที่ขาดความอุดมสมบูรณ์ ทำ�ให้ต้องปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตให้เข้า
กับวัฒนธรรมภายนอก บางกลุ่มเปลี่ยนมาทำ�ไร่ข้าว บ้างก็ทำ�สวนยางพารา บางกลุ่มรับจ้าง บางกลุ่มล่ าสัตว์หรือหา
ของป่ามาขาย การติดต่อกับผู้คนภายนอกจึงทำ�ให้มานิมี ความความรู้สึก “อาย” ที่จะพูดภาษาตนเองและหันมาพูด
ภาษาไทยถิ่นใต้ได้ คล่องแคล่วและไม่สอนให้ลูกๆ หลานๆ พูดภาษามานิ ปัจจุบันในบางพื้นที่เด็กๆ แทบพู ดภาษาแม่
ของตนไม่ได้แล้ว โดยเฉพาะในพื้นที่จังหวัดตรัง พื้ นที่ป่าไม้ ในเทือกเขาบรรทั ดก็ค่อยๆ ลดลงเรื่ อยๆ สภาวะทางความ