Page 64 - dcp5

55
ภาษาพิเทน
เรียบเรี ยงโดย รองศาสตราจารย์สุวัฒนา เลี่ยมประวัติ และ ทวีพร จุลวรรณ
ในภาคใต้ของประเทศไทย นอกจากภาษาไทยถิ่นใต้ แล้วยั งมีภาษาที่โดดเด่นอีก ๓ ภาษา ได้แก่ ภาษาตากใบ
(เจ๊ะเห) ภาษาสะกอม และภาษาพิเทน มีผู้สันนิ ษฐานว่าภาษาทั้งสามนี้มี ความเกี่ยวข้องกั น แต่ยังไม่ปรากฏหลักฐาน
ที่ชัดเจน ภาษาพิเทนปัจจุบันมีผู้พูดเฉพาะหมู่ที่ ๒ บ้านพิเทน ตำ�บลพิเทน อำ�เภอทุ่งยางแดง จังหวัดปัตตานี ภาษา
พิเทนเป็นภาษาที่อยู่ ระหว่างรอยต่อของภาษาไทยถิ่นใต้และภาษาตากใบ (เจ๊ะเห) และถูกแวดล้อมด้วยภาษามลายู
ปาตานี จากงานวิจัยด้านภาษาศาสตร์พบว่า มีหน่วยเสียงพยัญชนะต้นเดี่ ยว ๒๒ หน่วยเสียง หน่วยเสียงพยัญชนะ
ต้นควบกลํ้ า ๑๔ หน่วยเสียง ที่เด่นคือ เสียงพยัญชนะต้น / ดร / เช่นคำ�ว่า เดราะ = เตะ โดร้ก = แห้ง(ผลไม้) มีเสี ยง
พยัญชนะท้าย ๙ หน่วยเสียง หน่วยเสียงสระเดี่ยว ๑๘ หน่วยเสียง หน่วยเสียงสระประสม ๓ หน่วยเสียง หน่วยเสียง
วรรณยุกต์ มี ๖ หน่วยเสียง และมีการแตกตั วเป็น ๓ ทาง แต่ระบบเสียงวรรณยุกต์ไม่ เหมือนภาษาไทยถิ่นใต้ ภาษา
ตากใบ และภาษาสะกอม (ซึ่งเป็นภาษาย่อยของภาษาตากใบ) ด้านการใช้ศัพท์ มี ศัพท์เฉพาะถิ่น เช่น ปลากือริง =
ปลาแห้ง นํ้าหิน = นํ้าแข็ง ปลาพูอวน = ปลาส้ม บื อจีน =พริก ยาม = ชมพู่ อู ลัน = ผัก ลูกกรือดะ = ลูกเนียงนก
มิ้ง = ก๋วยเตี๋ยว กือสาร = ข้าวสาร คนตีไฟ = แม่ครั ว จอน = กระรอก เมียแก่ = เมียหลวง เมียหนุ่ม = เมี ยน้อย
แตกัด = หิ้ง ลูกแก่ = ลูกคนโต เป็นต้น
ตำ�นานกล่าวว่า บรรพบุรุษของชาวพิเทนอพยพมาจากอยุธยา สมัยกรุงศรีอยุธยา ครั้งนั้นช้างเผือกคู่บ้านคู่เมือง
สูญหาย กษัตริย์มีพระบรมราชโองการให้องครั กษ์คือพี่เณรและน้ องอีก ๔ คน ติดตามช้างลงมาทางใต้ พบว่าร่องรอย
ช้างได้สูญหายไปในพื้นที่ของเมืองปัตตานี พี่เณรและพี่น้องไม่สามารถนำ�ช้างกลับไปได้ ด้ วยเกรงอาญาแผ่นดิน จึงได้
ตั้งรกรากอยู่ในป่าทึ บคือพื้นที่ตำ�บลพิเทนปั จจุบัน คำ�ว่า “พิเทน” สันนิษฐานว่ามาจากคำ �ว่า “พี่เณร” แต่เดิม
ชาวพิเทนนับถือศาสนาพุทธ หากใครมี ความเดือดร้ อนจะมาบนบานที่สุสานพี่เณร หมู่ ๒ ตำ�บลพิเทน ช่วงเดือน ๖ จะมี
งานประเพณี การเข้าทรง การเล่นมโนราห์และทำ�บุญให้พี่เณรโดยจุดเที ยนเป็น กะทา (คล้ายรู ปโดม) ตอนกลางคืน
แห่จากหมู่บ้านไปยังสุสานพี่ เณรเพื่อทำ�บุญให้พี่เณร แต่ปัจจุบันไม่ได้ทำ�พิธีนี้แล้ว เพราะชาวพิเทนเปลี่ยนไปนับถือ
ศาสนาอิสลาม เนื่องจากอยู่ ท่ามกลางชาวไทยมุ สลิมในพื้นที่ มีมั สยิด สุเหร่า และกุโบร์หรือป่าช้ าของศาสนาอิสลาม
หลายแห่ง ประเพณีความเชื่อต่างๆ ได้รับอิทธิพลจากศาสนาอิสลาม เช่น มีการถือบวชในเดือนรอมฎอน