132
แห่
ปราสาทผึ้
ง
เรี
ยบเรี
ยงโดย ผู้
ช่
วยศาสตราจารย์
ชื่
น ศรี
สวั
สดิ์
และรองศาสตราจารย์
วรลั
ญจก์
บุ
ณยสุ
รั
ตน์
งานแห่
ปราสาทผึ้
งเป็
นประเพณี
สำ
�คั
ญอย่
างหนึ่
งของชาวอี
สาน ซึ่
งนิ
ยมทำ
�กั
นในช่
วงเทศกาลออกพรรษา
ในระหว่
าง ๑๐-๑๔ คํ่
า เดื
อน ๑๑ ของทุ
กปี
แต่
การแห่
นั้
นจะมี
ขึ้
นก่
อนวั
นออกพรรษา ๑ วั
น คื
อวั
นขึ้
น ๑๕ คํ่
า เดื
อน ๑๑
การแห่
ปราสาทผึ้
งสะท้
อนถึ
งความเชื่
อของชาวอี
สานหลายประการ ได้
แก่
๑. ความเชื่
อเรื่
องอานิ
สงส์
ของการถวายต้
นผึ้
ง ดอกผึ้
ง (ต้
นกล้
วยที่
มี
ขี้
ผึ้
งปั้
นเป็
นรู
ปดอกไม้
ประดั
บ) ให้
แก่
ผู้
ล่
วงลั
บในงาน
“แจกข้
าว”
(งานทำ
�บุ
ญให้
ผู้
ตาย) ที่
ถื
อเป็
นบุ
ญกุ
ศลสู
งส่
ง ดั
งมี
คำ
�กล่
าวว่
า “ผู้
หญิ
งห่
อข้
าวต้
ม ตั
ดตอก
บี
บข้
าวปุ้
น ผู้
ชายหั
กหอผึ้
ง” คำ
�ว่
า หั
กหอผึ้
ง ก็
คื
อ การหั
กตอกทำ
�ต้
นผึ้
งนั่
นเอง
ต้
นผึ
้
ง ทำ
�จากต้
นกล้
วยขนาดเล็
ก ทำ
�ฐานเป็
นขาหยั
่
งสามขายึ
ดติ
ดต้
นกล้
วยเพื
่
อให้
ตั
้
งได้
ประดั
บด้
วยดอกผึ
้
ง
คื
อขี้
ผึ้
งหล่
อเป็
นรู
ปดอกไม้
โดยการเคี่
ยวขี้
ผึ้
งให้
เหลวแล้
วใส่
ลงในแม่
พิ
มพ์
ที่
ทำ
�จากผลไม้
เช่
น ผลสิ
มลี
(สิ
มพี
ส้
มพอดี
โพธิ
สะเล) หรื
อผลมะละกอ ที่
แต่
งให้
เป็
นแม่
พิ
มพ์
รู
ปดอกไม้
จากนั้
นก็
นำ
�ขี้
ผึ้
งกรอกในแม่
พิ
มพ์
แล้
วนำ
�ไปแช่
นํ้
า ขี้
ผึ้
งจะ
หลุ
ดออกจากพิ
มพ์
เป็
นรู
ปตามแบบ ก่
อนนำ
�ดอกผึ้
งไปติ
ดที่
ต้
นผึ้
ง ช่
างทำ
�ต้
นผึ้
งจะหั่
นหั
วขมิ้
นให้
เป็
นแว่
นกลม ใช้
ไม้
กลั
ด
เสี
ยบแว่
นขมิ้
นรองดอกผึ้
ง เพื่
อมิ
ให้
ดอกผึ้
งอ่
อนตั
วจนเสี
ยรู
ปทรง
การทำ
�ต้
นผึ้
ง จะทำ
�ให้
เสร็
จก่
อนวั
นเก็
บอั
ฐิ
ธาตุ
ของผู้
ตาย เมื่
อถึ
งวั
นเก็
บอั
ฐิ
ญาติ
พี่
น้
องจะนำ
�ต้
นผึ้
งไปถวาย
เพื่
อให้
พระสามารถนำ
�ขี้
ผึ้
งไปใช้
ส่
วนต้
นผึ้
งจะนำ
�ส่
วนก้
านกล้
วยมาใช้
คี
บอั
ฐิ
ทำ
�เป็
นรู
ปคนกลั
บธาตุ
แล้
วนำ
�ต้
นผึ้
งมา
วางที่
กองอั
ฐิ
ให้
พระสงฆ์
ชั
กบั
งสุ
กุ
ลกลบธาตุ
ก่
อนที่
จะนำ
�อั
ฐิ
ไปบรรจุ
ในที่
อั
นเหมาะสม เมื่
อถวายภั
ตตาหารแก่
พระสงฆ์
แล้
วก็
ถวายหอผึ้
งเพื่
ออุ
ทิ
ศส่
วนกุ
ศลแก่
ผู้
วายชนม์
ดั
งมี
คำ
�ถวายถึ
งปราสาทผึ้
งตอนหนึ่
งว่
า “…อิ
มานะ มะยั
งภั
ณเต
มธุ
บุ
ปผะ ปะสาทั
ง” ทั้
งนี้
เมื่
อเสร็
จพิ
ธี
แล้
วพระภิ
กษุ
ก็
สามารถนำ
�ขี้
ผึ้
งจากดอกผึ้
งมาใช้
ทำ
�เที
ยนนํ้
ามนต์
และเที
ยนเพื่
อ
จุ
ดให้
แสง สว่
างตอนกลางคื
นต่
อไปได้
ต้
นผึ้
งมี
ความเกี่
ยวพั
นกั
บหอผึ้
งอย่
างใกล้
ชิ
ด และเป็
นต้
นกำ
�เนิ
ดของการแห่
ปราสาทผึ
้
งในปั
จจุ
บั
น แม้
ว่
า
การถวายหอผึ้
ง จะกระทำ
�อยู่
ในงานแจกข้
าว แต่
ชาวอี
สานในหมู่
บ้
านต่
างๆ ก็
ยั
งถื
อว่
า ควรจั
ดงานอุ
ทิ
ศส่
วนกุ
ศล
ให้
ผู้
วายชนม์
ในช่
วงวั
นออกพรรษา ดั
งนั้
นจึ
งนิ
ยมหากิ่
งไม้
หนามไผ่
มาสุ
มบริ
เวณที่
เผาศพ มิ
ให้
สั
ตว์
มาขุ
ดคุ้
ย พร้
อมปั
กไม้
กั้
นรั้
วคอกไว้
เมื่
อวั
นมหาปวารณาออกพรรษาจึ
งทำ
�บุ
ญแจกข้
าว โดยเลื
อกเอาวั
นขึ้
น ๑๕ คํ่
า หรื
อ แรม ๑ คํ่
า ในเวลาเย็
น
จึ
งทำ
�พิ
ธี
แจกข้
าว โดยมี
ขบวนแห่
หอผึ้
งเพื่
อไปถวายวั
ด