Page 33 - dcp3

22
ผ้าทอผู้ไทย
เรียบเรียงโดย ผู้ช่ วยศาสตราจารย์สิ ทธิชัย สมานชาติ
ผู้ไทย เป็นชื่อเรียกของกลุ่ มชาติพันธุ์ย่อยต่างๆ จำ�นวนมาก เช่น ไทดำ� ไทแดง ไทขาว ไทแอด ไทวัง ไทกอ
และไทซำ� ผู้ไทย มีถิ่นฐานเดิ มอยู่บริเวณชายแดนตอนเหนื อระหว่างประเทศลาวและเวียดนาม มี การอพยพเข้ามาใน
ประเทศไทยหลายระลอก ด้วยเหตุผลด้ านการเมือง สงคราม การหาแหล่งทำ�กิ นใหม่ ทำ�ให้มิอาจระบุได้ว่ากลุ่มผู้ ไทย
ในประเทศไทยนั้นเป็นกลุ่มย่อยใดบ้าง เมื่อเข้ามาในรัฐไทยแล้วคนกลุ่มนี้ จะถูกเรียกชื่ออย่างเป็นทางการว่า “ผู้ไทย”
ซึ่งเป็นการแฝงความหมายทางการเมืองในฐานะที่เป็นประชากรของประเทศไทย
ปัจจุบันเราสามารถพบเห็นมรดกภูมิปัญญาทางวั ฒนธรรม การทอผ้าและการออกแบบลวดลายผ้าของชาว
ผู้ไทยในประเทศไทย ในรูปแบบของเสื้อผ้ าแฟชั่นของสังคมชั้นสูง โดยเฉพาะ “ผ้าแพรวา” ซึ่งเป็นผ้าไหมทอมือของ
ผู้ไทย คำ�ว่า “แพร” คือชื่ อเรียกผ้าของชาวอีสาน คำ�ว่า “วา” คือขนาดความยาวของผ้าที่ยาว ๑ วา หรื อประมาณ
๒ เมตร รูปแบบและลวดลายของผ้าแพรวา โครงสร้างแบ่งเป็นสองส่วนหลักๆ ได้แก่ ส่วนของชายครุย คื อ ชายทั้ง
สองด้านของผ้า จะปล่อยเส้ นไหมที่เป็นเส้นยืนของด้านกว้างแล้วจะรวบเป็นปอยขนาดเล็ก กับส่วนของผืนผ้า ซึ่งแบ่ ง
เป็นสี่ส่วน ได้แก่
๑) ส่วนชายครุย
๒) ลายเล็ก หรือลายคั่น ได้แก่ ลายที่ทอบนชายผ้าทั้งสองด้าน
๓) ลายเชิงผ้า ได้แก่ ลายที่ทอไว้ชิดกั บลายเล็กๆ ก่อนจะทอลายใหญ่ โดยลายเชิงผ้าจะอยู่สองแถวของแต่ละ
ด้านของผืนผ้า
๔) ลายใหญ่ ได้แก่ลายที่อยู่แนวขวางหรือแนวนอน
ประเภทของผ้าไหมแพรวาแบ่งเป็น ๓ อย่าง ได้ แก่
๑) ผ้าล่วงผ้าจะมี ๒ สี คือ สีสีพื้นและสีลาย การทอไม่ซับซ้อน
๒) ผ้าจก หรือ ผ้าลายจก ลายหยอด หรือลายจกดาว มี ๒ สี
๓) ผ้าเกาะหรือผ้าลายเกาะ ซึ่งมีขั้ นตอนการผลิตที่ ยุ่งยากซับซ้ อน โดยจะใช้เวลาในการผลิตผ้าแต่ละผื น
ตั้งแต่ ๑ เดือนขึ้นไป คนทั่วไปมักรูจั้กการทอผ้า และการออกแบบลวดลายผ้า ของชาวผู้ไทยเพียงแต่ผ้า แพรวาใน
ขณะที่ความเป็ นจริงนั้ น ชาวผู้ไทยมี มรดกภูมิปัญญาที่ละเอี ยดอ่อนและลึกซึ้ งเกี่ยวกับผ้าทอหลากหลายชนิ ด ได้แก่
๑) ผ้าแส่ว ๒) ผ้าแพรวา ๓) ผ้าแพรมน ๔) ผ้าตุ้ ม ๕) ผ้าซิ่ นมัดหมี่ ๖) ผ้าเม็ดงา ๗) ผ้ ากาบโก้ย ๘) ผ้าโสร่งหางกระรอก
๙) หมอนขิด ๑๐) ผ้าห่อคั มภีร์ และ ๑๑) เสื้อเย็ บมือ เป็นต้น
ผ้าทอผู้ไทย ได้ รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๕