Page 26 - dcp3

15
ผ้าทอไทพวน
เรียบเรียงโดย บุ ญชัย ทองเจริญบั วงาม
ไทพวนเป็นกลุ่มชาติพันธุ์หนึ่งที่มีบรรพบุรุษสืบเชื้อสายมาจากเมืองพวน ซึ่งมีถิ่นฐานเดิมอยู่แขวงเมืองเชี ยงขวาง
ทางตอนเหนือของเมืองหลวงพระบาง สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวชาวพวนได้อพยพโยกย้ายเข้ ามาตั้ง
ถิ่นฐานรกรากทำ�กินในประเทศไทยเมื่อราว ๒๐๐ กว่ าปีมาแล้ว ได้กระจายตั วไปอาศัยในจังหวัดต่างๆ ทั่ วภูมิภาค
ของประเทศไทยซึ่งจะพบตามหัวเมืองต่างๆ คือ ลพบุรี สระบุรี นครนายก ปทุมธานี ปราจีนบุรี ฉะเชิงเทรา สิงห์บุรี
สุพรรณบุรี เพชรบุรี ราชบุรี พิจิตร แพร่ น่าน สุโขทั ย อุตรดิตถ์ เพชรบูรณ์ หนองคาย อุดรธานี นครสวรรค์ พิษณุโลก
และเลย
ผ้าทอของชาวไทพวนถือเป็นมรดกภู มิปัญญาที่ชาวไทพวนสื บทอดมาจากบรรพบุรุษ จากรุ่นสู่รุ่ น มีเอกลักษณ์
และลักษณะพิเศษเฉพาะตัว กล่าวคือ กรรมวิธี ในการผลิต และวิธีการต่างๆ ที่ละเอียดอ่อน งดงามทั้ งทางด้านการ
กำ�หนดลวดลาย สีสั นที่โดดเด่น สะดุดตา ลวดลายต่ างๆ ล้วนปราณีต ละเอียดอ่อน ทั้งกรรมวิธี การมัดหมี่ การ
ควบเส้น การขิด การจก และการแต้มสี ล้วนเป็ฯสิ่ งที่แสดงออกถึงเอกลั กษณ์ของผ้าทอของชาวไทพวนอย่างแท้จริง
ลวดลายบนผ้านุ่งที่ชาวไทพวนนุ่งนั้น ล้วนแผงด้วยคติความเชื่อในจารีต ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมของ
ตนเองที่ได้รับการถ่ายทอดมาจากรุ่นปู่ย่าตายายมาสู่รุ่นพ่อแม่และถึงรุ่นลูกหลานนานนับเวลาเกือบ ๒๐๐ ปี ที่สำ�คัญ
ได้แก่ วัฒนธรรมผ้ าทอของกลุ่มไทพวนอำ�เภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี และจังหวัดสระบุรี กลุ่มนี้มีความชำ�นาญในการ
ทอผ้ามัดหมี่ จำ�แนกได้ เป็นผ้าซิ่นหมี่เปี่ยง ผ้าซิ่นหมี่โลดหรือหมี่ รวด ผ้าซิ่ นหมี่ย้อยหรื อหมี่หยอด ผ้าซิ่นล่ายหรือหมี่ ถี่
ผ้าซิ่นหมี่คั่น และผ้าซิ่นหมี่หญ้าหัดหรือหมี่ หนูแอ้น ผ้ าซิ่นทั้ง ๖ ชนิด นิยมต่อหัวซิ่นด้วยด้านสีแดง สีเหลือง สลับเขียว
อีกหลุ่มหนึ่ง คื อ ผ้าทอของชาวไทยพวนตำ�บลหาดเสี้ยว อำ�เภอศรีสัชนาลัย จั งหวัดสุโขทัย กลุ่มนี้มี ความชำ�นาญ
ในการจก และการเก็บขิดลงบนผืนผ้า ทั้ งนี้ จะใช้วิธีการจกด้านหน้าของผ้าปล่อยให้ด้ านหลังนุ งนังไม่เรียบร้อย และ
จะใช้คู่สีมากกว่า ๕ สีขึ้นไป ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็ นสีที่สดใสฉู ดฉาด ลวดลายที่จก จำ�แนกได้เป็นลายหลัก ซึ่ งจะวางไว้ใน
ตำ�แหน่งกึ่งกลางของผ้าจก และลายประกอบ โดยส่วนใหญ่ จะเป็นลายประกอบบนเชิงผ้าจก
การแต่งกายของสตรี ชาวไทพวนจะนิยมนุ่งผ้ าซิ่นตี นจกต่อหั วต่อเอวคาดเข็ มขัดเงิน สวมเสื้อคอกระเช้า
ภาษาพวน เรียกว่า เสื้ อคอกระทะหรือเสื้ออีเป้า ส่วนผู้ชายจะนุ่ งโส้งขาก้อม สวมเสื้อย้อมครามหากไปทำ�บุญที่วั ดจะ
นุ่งเสื้อผ้าฝ้ายสีขาวมีผ้าพาดบ่ า ชุมชนไทพวนที่ ยังคงมีการแต่งกายแบบดั้งเดิม เช่น ชุมชนไทพวนบ้านหินปัก อำ�เภอ
บ้านหมี่ จังหวัด ลพบุรี ชุมชนไทพวนตาบลหาดเสี้ยว อำ�เภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุ โขทัย ซึ่งสตรีชาวไทพวนจะนิยม
นุ่งผ้าที่ตนเองเป็ นผู้ทอขึ้นไว้ใช้ เอง มีลวดลายสีสันสวยงามเป็ นเอกลักษณ์ของแต่ละชุมชน นอกจากนี้ ยังมีกลุ่มทอผ้า
ขิดของชาวไทพวนอำ�เภอบ้านเชียง จังหวัดอุ ดรธานี ซึ่งนิยมทอสิ่งถักทอประเภทของใช้ในชีวิตประจำ�วัน เช่น ผ้าห่ม
ผ้าสไบ ผ้าปรกหัวนาค ย่าม หมอนขิด ผ้าปรกหัวช้ าง ตุง หรือธง