Page 21 - dcp3

10
ผ้าทอเกาะยอ
เรียบเรียงโดย ณัฏฐภัทร จันทวิช และสำ�นั กงานวัฒนธรรมจังหวัดสงขลา
ผ้าทอเกาะยอ หรือผ้าเกาะยอ เป็ นผ้าทอพื้นเมืองของชาวตำ�บลเกาะยอ อำ�เภอเมืองสงขลา จังหวัดสงขลามีชื่อ
เสียงมากจัดเป็ นหัตถกรรมพื้ นบ้านที่เป็นเอกลักษณ์สำ�คั ญยิ่งของเกาะยอ ซึ่ งเป็นเกาะเล็ กๆ ในทะเลสาบสงขลาห่าง
จากตัวเมืองสงขลาประมาณ ๖ กิ โลเมตร ประกอบด้วย ๙ หมู่บ้าน ชาวเกาะยอส่วนใหญ่ อพยพมาจากตำ�บลนํ้าน้อย
อำ�เภอหาดใหญ่ และจากตำ�บลท่งุ หวงั อำ�เภอเมืองสงขลา ประชากรส่วนใหญ่ นับถือ ศาสนาพุทธ อาชีพสำ�คั ญคือ
การประมง การทำ�สวนผลไม้ และการทอผ้า เรียกว่า “ผ้าทอเกาะยอ” ชาวเกาะยอรู้จักวิธีทอผ้ามาตั้งแต่ครั้ งที่มี คน
อพยพมาตั้งถิ่นฐานทำ�มาหากินอยู่บนเกาะ และมีการสอนสืบต่อกั นภายในครัวเรื อน การทอผ้าของเมืองสงขลาคงมี
ความสัมพันธ์กับการทอผ้ าของเมืองนครศรีธรรมราช มีการถ่ายทอดโดยครูทอผ้ากลุ่มเดียวกัน จากหลั กฐานพบว่าใน
สมัยกรุ งธนบุรีมี การเกณฑ์ช่างทอผ้าจากเมืองสงขลาไปยังเมื องนครศรีธรรมราช พ.ศ.๒๓๑๐ ด้วย ทั้งนี้ เจ้าพระยา
นครศรีธรรมราชได้มี หนังสือให้กรมการเมืองออกไปนำ �ผู้หญิงช่างทอหูก (ทอผ้า) บุ ตรสาวกรมการเมืองสงขลาและ
บุตรสาวราษฎรเมืองสงขลา พาไปเมืองนครศรีธรรมราชหลายสิบคน หลวงสุ วรรณคีรี สมบัติ เจ้าเมืองสงขลาได้ นำ�
ความขึ้นกราบบั งคมทูลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี หรือสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช (พ.ศ.๒๓๑๐-๒๓๒๕) ว่าเจ้าเมื อง
นครศรีธรรมราชใช้อำ�นาจกับเมืองสงขลามากเกินไป จึงไม่ ขอขึ้นกับเมืองนครศรีธรรมราชอีกต่อไป สมเด็ จพระเจ้า
กรุงธนบุรีจึงโปรดเกล้าฯ ให้ มีตราออกไปยังเมืองนครศรี ธรรมราชให้ยกเมืองสงขลาขึ้นกับกรุ งธนบุรีโดยตรง
การทอผ้าเกาะยอใช้กี่ทอเป็นกี่มือและใช้ “ตรน” แทนกระสวย ย้อมผ้าเองโดยใช้สีที่ได้จากธรรมชาติตามแบบ
พื้นบ้าน ส่วนมากจะได้ จากต้นไม้ เช่น เปลือก แก่น ราก ลำ�ต้นและผล เช่ นสีแดงได้จากรากยอและอิฐสีตองอ่ อนได้
จากผลแถลงหรือมะพูด สี เหลืองได้จากขมิ้นชัน แก่นเข (แกแล) สีส้ม (แดงเลือดนก) ได้ จากสะตี สีลูกหว้า (ม่วงอ่ อน)
ได้จากลูกหว้ า สีเขียวได้จากเปลือกสมอ ใบหูกวาง ครามแล้วย้ อมทับด้วยนํ้ าจากผลแถลงอีกทีหนึ่ง สีครามได้จาก
ต้นคราม ผ้าทอเกาะยอทอมีทั้งผ้าพื้นและ ผ้ ายกดอกลวดลายต่างๆ บ้าง พ.ศ. ๒๔๗๕ กล่าวว่าชาวบ้านเกาะยอได้ นำ�
ผ้าทอ เกาะยอลายคอนกเขา หรือลายก้านแย่งขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระปกเกล้ าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗
ซึ่งพระองค์ได้พระราชทานนามใหม่ว่า ลายราชวัตถ์ นอกจากนี้ มี บันทึกว่า พ.ศ. ๒๔๘๒ กรมการเมืองสงขลาได้ขอครู
ทอผ้าชาวจีน ๒ คน ชื่อนายยี่สุ่นและนายพุ ดดิ้นจากเมื องเซี่ยงไฮ้ให้มาสอนการทอผ้าด้วยกี่กระตุกให้ชาวเกาะยอที่
วัดแหลมพ้อหรือวัดหัวแหลม และเปลี่ยนการย้อมจากสีธรรมชาติเป็นสีเคมีแต่สีคุณภาพไม่ดีพอ ทำ�ให้เส้ นใยด้ายแข็ง
เมื่อทอเป็นผืนผ้าแล้วเนื้ อผ้าหยาบ ผ้ายั บง่าย สี ตก ผ้าทอมือจึงแข่ งกับตลาดผ้าจากโรงงานไม่ได้ หลังสงครามโลก
ครั้งที่ ๒ ผ้าจากต่างประเทศได้รั บความนิยมมากขึ้น เพราะราคาถูก เนื้อนิ่มไม่ยับง่ายเหมือนผ้าทอเกาะยอ จึงทำ�ให้
ผ้าทอเกาะยอไม่ได้รับความนิยม ขายไม่ได้ จึงเลิกทอและถูกลืมไปกว่า ๓๐ ปี