Page 155 - dcp3

144
เครื่องบู ชาอย่างไทย
เรียบเรียงโดย บุ ญชัย ทองเจริญบั วงาม
เครื่องบูชาอย่ างไทย มีองค์ประกอบหลัก คื อ ธูป เทียน ดอกไม้ และข้าวตอก มี ทั้งวั ตถุประสงค์ในการบูชา
พระรัตนตรัย และในโอกาสสำ�คัญทางพระพุทธศาสนา แบ่งเป็น ๒ ประเภทใหญ่ๆ คือ เครื่ องบูชาสำ�หรับบุคคลทั่วไป
หรือเรียกอีกอย่ างคือ เครื่องบูชาแบบของราษฎร์ และเครื่ องบูชาแบบของหลวง
ในดินแดนสุวรรณภูมิ เครื่องบู ชามีเค้ากำ�เนิดจากการถวายเทียนขี้ผึ้งเป็ นเครื่องบูชาในพระพุทธศาสนา มีปรากฏ
ในตำ�นานพุ ทธประวัติ คราครั้งที่พระพุทธเจ้าไปจำ�พรรษาที่ป่าเลไลย์ แขวงเมืองโกสัมพี (หนั งสือพระธรรมปทัฏฐกถา)
ภาคที่ ๑ ได้กล่าวว่า วานรป่าตัวหนึ่งนำ �รวงผึ้งมาถวายพระพุทธองค์ ช้างป่าชื่อปารินเลยกะถวายตั วเป็นอุปัฏฐาก
พระพุทธองค์ นำ�นํ้าผึ้งมาถวายดูแลมิได้ขาด วันหนึ่งวานรเห็นรังผึ้งร้างที่กิ่งสูง จึงหักเอารังผึ้งนั้นมาถวายพระพุทธองค์
พระพุทธองค์ทรงรับไว้ วานรปิติยินดี กระโดดโลดเต้นไปตามกิ่งไม้จนพลัดตกลงมาถึงแก่ความตาย แต่ด้วยอานิสงส์ที่ทำ�
ไว้ได้ไปเกิดในวิมานปราสาทสูง ๓๐ โยชน์ บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์มีนางฟ้า ๑๐๐๐ นางเป็นบริวาร ครั้นถึงวันออกพรรษา
พระพุทธองค์เสด็จเข้าเมือง ทำ�ให้ช้างป่าถึงกับล้มอกแตกตาย พระพุทธองค์ทรงเห็นบุญคุณของสัตว์ทั้งสองที่ถวายตัว
เป็นอุ ปัฏฐากดูแลพระองค์ จึงทรงเอารังผึ้งป่ามาปั้นเป็นปราสาททำ�บุ ญอุทิศให้ แก่สั ตว์ทั้งสอง ด้วยอานิสงส์ที่เห็ น
ชาวโกสัมพีจึงยึดคติ ความเชื่อแต่ กาลครั้งนั้นที่จะนำ�เอารังผึ้งป่ามาทำ �ปราสาทและเทียน เพื่อเป็นเครื่ องบูชาใน
พระพุทธศาสนาสืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน
เครื่องบูชาสำ�หรับบุคคลทั่วไป(แบบของราษฎร์)
เครื่องบูชาสำ �หรับบุคคลทั่วไปมักจะมี ๔ อย่าง คือ ธูปหางหนู เทียนขี้ผึ้ง ดอกไม้ และข้าวตอก ถื อเป็นเครื่ อง
บูชาที่ยึดถื อมาแต่โบราณ โดยธูปเที ยนไว้สำ�หรั บบูชาธรรม พระธรรมคำ�สั่ งสอนของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ า
แผ่ขจรกระจายไปทั่วสารทิศ เสมอเหมือนกลิ่นธูปที่มีความหอมขณะเวลาจุด แสงเที ยนเมื่อจุดคือแสงสว่างส่องทางให้
พ้นจากความมืดมน จะพบในชุมชนทั ่วไปในประเทศไทย เช่น ประเพณีแห่เทียนเข้าพรรษา ประเพณีแห่ปราสาทผึ้ง ฯลฯ
ธูปหางหนูหรือธูปหางฝั้ นมือ
ธูปไทยทำ�จากไม้หอมคือไม้จันทน์ ไม้กฤษณา ผสมกั บผงโกบั๊ว อบรํ่าแล้ วฟั่นเป็น
ดอกมีลักษณะหัวธูปโตเรี ยวยาวลงมาถึงก้านไม้ไผ่ ปัจจุบันพบอยู่ ในชุมชนไม่มากแต่ก็
ยังทำ�อยู่ นอกจากนี้ยังมีธูปไม้ระกำ � คือธูปที่ใช้แกนในของก้านระกำ�มาทำ�หุ้มด้วยผง
ไม้จันทน์หอม ฟั่นเป็นดอกมีขนาดโตเท่าเทียนเล่ มหนักบาท ใช้ ทำ�ธูปเทียนแพ และ
ธูปเทียนพนม