Page 79 - dcp1

70
รถม้าชาวเสียม
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ชัชชัย โกมารทัต
ชาวเหนือนิยมนั่งรถม้าจนเป็นที่ติ ดปากของชาวต่างชาติว่ารถม้าชาวสยาม ต่อมาสำ�เนี ยงที่เรียกรถม้าชาวสยาม
เพี้ยนไป เป็นรถม้าชาวเสียม คำ�ว่า เสียม หมายถึงสยามหรือไทยนั่นเอง (ราชบัณฑิตยสถาน, ๒๕๒๕)กีฬารถม้าชาวเสียม
เป็นการเล่นพื้นเมืองของชาวจั งหวัดแพร่ ที่ดั ดแปลงมาจากการนั่งรถม้าชาวสยาม มีเล่นกันมานานแต่สมัยเก่า พบว่า
ชาวเหนือนิยมเล่นกันมาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๕๘ แล้ ว โดยจัดเล่นเป็นการแข่งขันกันในงานกรี ฑานักเรียนของจังหวัดเชียงใหม่
ซึ่งในครั้งนั้นเรียกการเล่นลักษณะคล้ายคลึงกันนี้ว่าการแข่งม้าสมมติ (สามัคคยาจารย์ สมาคม,๒๔๕๘) โดยให้ผู้เล่ นคนหนึ่ง
เป็นม้า อีกคนหนึ่งเป็นคนขี่ ขึ้นขี่วิ่ งแข่งขันกัน ต่อมามีการเพิ่มเติมผู้ เล่นเป็น ๓ คนโดยให้ผู้เล่น ๒ คน เป็นรถม้ า อีกคน
เป็นคนขี่ ขึ้นขี่วิ่งแข่ งขันกัน ในปัจจุบันยังคงมีเล่ นกันอยู่บ้างตามท้ องถิ่นชนบทของจังหวัดเชียงใหม่ ลำ�ปาง และแพร่ และ
เนื่องจากเป็นการเล่นที่ทรงคุณค่าในหลากหลายด้าน จึงสมควรต้องมี การฟื้นฟูพัฒนาการเล่นนี้ ให้คงอยู่ มีชีวิตชี วาเป็น
ประโยชน์แก่คนในรุ่นปัจจุบันและรุ่นต่อๆ ไปยิ่งขึ้น
รถม้าชาวเสียมสะท้ อนถึ งวิถีชี วิตจริงของชาวบ้ านในภาคเหนือไทย ที่ นิยมใช้รถม้าเป็นพาหนะในการเดินทาง
โดยมีวิธีเล่นแบบใช้คนต่อตัววิ่ งแข่งกัน โดยให้ ผู้เล่น ๒ คนเป็นรถม้า อีกคนเป็นคนขี่ เป็นการเล่นที่ ไม่ค่อยพบเห็นในประเทศอื่ น
นับเป็ นเอกลักษณ์ไทยที่สะท้อนให้เห็นคุณค่ าและการเรียนรู้วั ฒนธรรมทางภาษาในภาคเหนือของไทย เช่น คุณค่าและ
ความหมายของคำ�ว่ าสยาม เพี้ยนเป็นเสียม เป็นต้น
รถม้าชาวเสียมสามารถเล่นได้ ทุกโอกาส เล่นกันเฉพาะในหมู่ผู้ชายทั้ งเด็กและผู้ใหญ่ โดยแบ่งผู้เล่นเป็นกลุ่ม ๆ ละ ๓ คน
ผู้เล่นทั้ง ๓ คนในกลุ่มควรเป็ นคนรูปร่างใหญ่ ๒ คน และรูปร่างเล็ก ๑ คน ทั่วไปเล่ นกันบริเวณสนามกว้าง เช่น สนามใน
โรงเรียน ลานวัด หรือชายทุ่ง เป็ นต้น โดยกำ �หนดเส้นเริ่มและเส้นชัยให้มีระยะห่ างกันประมาณ๕๐ เมตร
วิธีเล่น ผู้เล่นแต่ ละกลุ่มไปยืนเตรียมพร้อมที่หลังเส้นเริ่ม ให้ผู้เล่ น ๒ คนในกลุ่มเป็นรถม้า และอีกคนที่ มีรูปร่าง
เล็กกว่าเป็นคนขี่ โดยให้คนที่เป็นรถม้าทั้ง ๒ คน ยืนเคี ยงข้างกัน หั นหน้าไปยังเส้นชัย ใช้มือประสานไว้ข้างหลังของตน
ส่วนผู้เล่นที่เป็นคนขี่ยืนอยู่ข้างหลังคนที่เป็นรถม้า การเล่นเริ่มเล่นโดยผู้ตัดสินจะให้สัญญาณเริ่มเล่นเมื่อได้ยินสัญญาณเริ่มเล่น
ผู้ขี่จะต้ องกระโดดเอาเท้าเหยียบไปในช่ องมือที่ ประสานกันไว้ของคนที่ เป็นรถม้ าทั้ งสองโดยใช้เท้าเหยี ยบคนละข้าง
และใช้มือกอดคอคนที่ เป็นรถม้าไว้คนละข้าง กอดไม่ให้รถม้าผละออกจากกัน เมื่อขึ้นขี่เรียบร้อยแล้ว รถม้าจึงออกวิ่งไป
ยังเส้นชัย พวกใดไปถึงเส้นชัยก่อนโดยคนขี่ไม่ตกระหว่างทาง ถือว่าเป็นผู้ชนะพวกใดคนขี่ตกจากหลังม้า หรือไปถึงเส้นชัย
ทีหลังถือว่าเป็นผู้แพ้
กติกา คือ ต้องให้คนขี่ขึ้นขี่เรียบร้อยเสียก่อน รถม้าจึงออกวิ่งได้ และคนขี่ตกจากหลังม้าถือเป็ นแพ้