Page 117 - บูรพศิลปิน58

102
บูรพศิลปิน พ.ศ. ๒๕๕๘
คุณพุ่ ม (บุษบาท่าเรือจ้าง)
เกิด ไม่ปรากฏหลักฐานว่าเกิดวัน เดือน ปีใด
ทราบเพียงเป็นผู้มีชีวิตอยู่ ในช่วงรัชกาลที่ ๓
ถึงแก่กรรม รัชกาลที่ ๕
ยุคสมัย รัตนโกสินทร์ (รัชกาลที่ ๓ - รัชกาลที่ ๕)
ประวัติและการทำ�งาน
คุณพุ่ม หรือที่รู้จักกันในนาม บุษบาท่าเรือจ้าง เป็นธิดาของพระยาราชมนตรี (ภู่) จางวางข้ าหลวงเดิมใน
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวขณะดำ�รงพระอิสริยยศกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ คุ ณพุ่มคงได้ รับการศึกษาอบรม
ดีกว่าสตรีอื่นๆ ในยุคนั้น ในทางกวีคงจะนั บถือสุนทรภู่เป็นครู และได้รับอิทธิพลของสุนทรภู่อยู่ไม่น้อย
ประวัติของคุ ณพุ่มทราบได้จากบทกวีที่คุณพุ่มแต่งไว้ ได้แก่ รับราชการฝ่ายในตำ�แหน่งพนักงานพระแสง
ระยะหนึ่งในรัชกาลที่ ๓ การที่คุณพุ่มได้เข้าถวายตัวทำ�ราชการนี้ เนื่องมาจากบิดาเป็นคนโปรดปรานของพระบาท
สมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่ หัว และเป็นผู้มี ความสามารถ เก่งการคลัง บำ�รุงจัดการภาษีอากรขนอนตลาด ทั้งยังเป็น
ผู้กำ�กับโรงทาน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวยกย่องให้เป็นบ่อแก้ว คู่กับขุนคลังแก้ ว (พระยาศรีสหเทพ : ทองเพ็ง)
ความดีความชอบนี้ตกทอดมาถึงธิดา (คุณพุ่ม) ด้วย ขณะรับราชการนั้นคุณพุ่มยังไม่ได้แสดงความสามารถทางกวีให้
ปรากฏจนกระทั่งทูลลาไปอยู่นอกวัง และกลับไปอยู่กับบิดาที่บ้านท่าพระ โดยอาศัยแพอยู่ หน้าบ้านบิดา ณ ที่นี้เองที่
ทำ�ให้ คุณพุ่มมีชื่อเสียงโด่งดัง มีผู้คนไปมาหาสู่เพื่ อสนทนาในทางกวีกับคุณพุ่มอยู่เสมอ อาทิ พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้า
เจ้าอยู่หัว ขณะดำ �รงพระอิสริยยศ เป็นสมเด็ จเจ้าฟ้ ากรมขุนอิศเรศรั งสรรค์ สมเด็ จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์
(ช่วง บุนนาค) ขณะมีบรรดาศักดิ์เป็ นหลวงนายสิทธิ์ เป็นต้น ต่อมาคุณพุ่มกลับมาถวายตัวรับราชการอีกครั้งหนึ่ง
คุณพุ่มจัดเป็นกวีหญิงที่มีปฏิภาณไหวพริบและฝีปากกล้า แต่งกลอนได้ดียิ่ง ทั้งสำ�นวนโวหารและความไพเราะ
ช่วงชีวิตของคุ ณพุ่มในรัชกาลที่ ๓ มี ความรุ่งเรืองและบริบูรณ์พูนสุขมาก
รัชกาลที่ ๔ คุณพุ่มเริ่ มตกอับ แม้พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้ าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ จะทรงพระกรุณา
โปรดเกล้าฯ ให้ คุณพุ่มกลั บเข้ารับราชการอีก แต่คุ ณพุ่มปฏิเสธ อย่างไรก็ตาม คุณพุ่มก็ ได้อาศัยพระอุปการะจากพระเจ้า
บรมวงศ์เธอ กรมหมื่ นมเหศวรศิววิลาส และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่ นวิษณุนาถนิภาธร พระราชโอรสในพระบาท
สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่ หัวจนกระทั่งสิ้นพระชนม์ จากนั้นมาคุ ณพุ่มขัดสนมากถึงกับต้องแต่งกลอนขาย
ครั้นมาในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้ าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ คุ ณพุ่มกลับเข้ารับราชการอีกครั้งหนึ่ง
โดยเป็นผู้บอกสักวาในวงของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสุดารัตนราชประยูร จนตลอดอายุ
ผลงานสำ�คัญ
 เพลงยาวฉลองสระบางโขมด แต่งในโอกาสที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส และพระเจ้า
บรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร ทรงให้ขุดสระเป็ นสาธารณประโยชน์ที่บางโขมด ในหนทางขึ้น
พระพุทธบาท ปิดไว้ที่ศาลาริมสระนั้น
 บทสักวาเล่นถวายรั ชกาลที่ ๕ แต่งเมื่ อครั้งเล่นสักวาในสระบางปะอิน เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๙
๓๗
สมัยรั ตนโกสินทร์